We gaan eerst na of je belangrijke woorden uit dit fragment kent. En begrijpt welk verband de journalist legt tussen oorlog en poëzie schrijven.

1. Ken je de volgende begrippen/woorden die in de tekst worden genoemd? Zoek ze anders op.
   1. Historische bron
   2. Pocketcameraatje
   3. onder de wapenen

2. Het interview met Leo van Bergen begint met een gedicht van Vera Brittain: ‘Ik zie hun bleke gezichten…’. Naar wie verwijst ‘hun’ in dit gedicht precies? En ‘ik’?

3. Waarom wordt de Eerste Wereldoorlog wel ‘de literaire oorlog’ genoemd? Leo van Bergen noemt twee redenen. Noteer ze allebei.

Nu je weet wat er staat, ga je kijken naar hoe het er staat. Hóé hebben de dichteres en de journalist geschreven over het verband tussen oorlog en poëzie?

4. In het gedicht van Vera Brittain staan veel bijvoeglijke naamwoorden. Wat is de rol van die bijvoeglijke naamwoorden (bleke, lichte…)?
   • Als je het moeilijk vindt die vraag te beantwoorden, kun je de bijvoeglijk naamwoorden eens even weghalen uit het gedicht. Verandert het gedicht dan van karakter?
   • Overleg ook met medeleerlingen om te zien welk antwoord zij op deze vraag geven.

5. Zoek nog een verschil tussen de taal zoals die gebruikt wordt in het gedicht (een literaire tekst) en in de rest van het interview (een zakelijke, niet-literaire tekst).

6. Je kunt in het interview ook stukjes zin vinden die op het eerste gezicht misschien eerder bij een literaire tekst passen dan bij een zakelijke tekst:
   • ‘De oorlog beroofde haar van haar verloofde…’
   • ‘Voor het eerst gingen ook schrijvers en dichters onder de wapenen.’

   Leg uit wat stukjes zin betekenen en waarom ze literair genoemd kunnen worden.

Nu je weet hoe het er staat, gaan we kijken naar waarom de dichteres en de journalist het zo hebben opgeschreven. Welke betekenis geef je daarom aan wat zij schrijven?

7. Leo van Bergen zegt: “Literatuur is een andere waarheid, maar het is wel degelijk ook een waarheid.” Later in de tekst legt hij uit wat voor ‘waarheid’ literatuur is. Vat dit in eigen woorden samen. Overleg vervolgens met medeleerlingen: lezen zij hier hetzelfde?

8. In het gedicht worden zintuiglijke waarnemingen beschreven van de ‘ik’, maar ook zintuiglijke ervaringen die de ‘ik’ zich inbeeldt. Maak twee rijtjes: ééntje met de werkelijke waarnemingen en eentje met de ingebeelde waarnemingen van de ‘ik’. Vergelijk je rijtje met dat van medeleerlingen, en bespreek verschillen en overeenkomsten.

9. Leo van Bergen vergelijkt ‘het geschreven woord’ met een ‘pocketcameraatje’, ofwel: een gedicht met een foto. Vind jij dat het gedicht van Vera Brittain bewijst dat een gedicht een soort foto is, of juist niet? Gebruik je antwoorden uit de opdrachten die je al maakte.

10. Kijk nog eens naar wat je opschreef bij ‘Reageren’. Kijk je nu hetzelfde tegen de teksten aan, heb je er inmiddels andere kennis uitgehaald?

Meer doen?

10. Vrouwelijke schrijvers en dichteressen hebben in het verleden wel vaker minder aandacht gekregen dan mannelijke. In een Proef over vrouwelijk schrijverschapkun je meer te komen over hun positie in Nederland, in heden en verleden.

Meer lezen?

11. Nog een paar korte fragmenten van de poëzie van deze dichteressen vind je hier.

12. Wil je zelf een boek van een vrouwelijke schrijver lezen? Bij de Leesclubs in LitLab vind je vragen bij bijvoorbeeld Franca Treur, Dorsvloer vol confetti, over een vrouwelijk hoofdpersoon die zich los maakt uit de religieuze groep waar zij uitkomt en gaat zien hoe de rest van Nederland naar die religieuze groep kijkt.

13. Of lees je liever een dichtbundel van een vrouwelijke schrijver? Kijk dan bij Leesclub 11, Celinspecties van Ester Naomi Perquin, met gedichten over mensen die in gevangenissen zitten.