De meeste mensen deugen

In deze oefening lees je het begin van het boek De meeste mensen deugen, van Rutger Bregman uit 2019. Bregman schreef het boek omdat hij je op een andere manier naar mensen wil laten kijken. Al heel veel mensen in Nederland lazen het, en inmiddels is het ook in het Engels vertaald.

In het boek zoekt Bregman hoe het komt dat al heel lang wordt gedacht dat mensen van nature geen rekening houden met anderen. Die gedachte klopt niet, zegt Bregman. Zijn eigen stelling is: “De meeste mensen deugen”. In dit Staaltje bekijk je een filmpje met Rutger Bregman en lees je het begin van zijn boek. Daarin geeft hij een voorbeeld uit de geschiedenis dat volgens Bregman bewijst dat hij gelijk heeft.

Tekst 1: video

Bekijk de video waarin Rutger Bregman uitlegt waarom hij zo positief naar mensen kijkt.

Bron: YouTube video.

Tekst 2: non-fictieboek ‘De meeste mensen deugen’ (fragment)

Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog maakte de Britse legertop zich grote zorgen. Londen was in acuut gevaar. De stad was, aldus ene Winston Churchill, ‘het grootste doelwit ter wereld, een enorme, vette, dure koe, die is vastgebonden om het roofdier te lokken’.

De naam van dat roofdier? Adolf Hitler. Als het volk zou breken onder de terreur van zijn bommenwerpers, was het gedaan met Groot-Brittannië. ‘Het verkeer zal stoppen, de daklozen zullen gillen om hulp en de stad zal afglijden in totale chaos’, vreesde een Britse generaal. Miljoenen burgers zouden mentaal instorten. Het leger zou niet eens aan vechten toekomen, omdat het de hysterische massa’s mensenmassa's in totale paniek in toom zou moeten houden. Churchill voorspelde dat minstens drie tot vier miljoen inwoners van Londen op de vlucht zouden slaan.

Wie wilde weten welk onheil in de lucht hing, hoefde eigenlijk maar één boek open te slaan: Psychologie des foules – ‘Psychologie der massa’s’. De Franse auteur, Gustave Le Bon, was een van de invloedrijkste geleerden van zijn tijd. Hitler had het boek van kaft tot kaft gelezen, net als Mussolini, Stalin, Churchill en president Roosevelt. Le Bon legde haarfijn precies uit wat er gebeurt in noodsituaties. Vrijwel onmiddellijk, schreef hij, daalt de mens ‘een aantal treden op de ladder van de beschaving’. Dan grijpen paniek en geweld om zich heen. Dan openbaart toont zich onze ware natuur.

Op 19 oktober 1939 dicteerde Hitler het aanvalsplan aan zijn generaals. ‘De genadeloze inzet van de Luftwaffe om de Britse wil tot verzet te breken, kan en zal volgen op het gegeven moment.’ De Britten vreesden dat het al te laat was. Even werd nog overwogen om een netwerk van schuilplaatsen te graven onder Londen, maar uiteindelijk werd dat plan toch maar afgeblazen. Straks zouden mensen nooit meer bovenkomen, verlamd door de angst. Op het laatste moment werden nog wel een paar psychiatrische noodhospitalen noodziekenhuizen voor patiënten met geestelijke problemen opgezet buiten de stad, om de eerste slachtoffers in op te vangen.

Toen begon het.

Op 7 september 1940 vlogen 348 Duitse bommenwerpers over het Kanaal. Het weer was goed. Veel inwoners van Londen waren buiten en keken omhoog toen om 16.43 uur de sirenes begonnen te loeien. Die septemberdag zou de geschiedenis ingaan als Zwarte Zaterdag, en de periode erop als ‘de Blitz’. Alleen al op Londen vielen in negen maanden tijd meer dan 80.000 bommen. Hele buurten werden weggevaagd. Een miljoen gebouwen werden beschadigd of compleet vernietigd, en meer dan 40.000 mensen kwamen om.

Hoe reageerden de Britten? Wat gebeurde er toen zij met miljoenen tegelijk maandenlang werden murw gebeukt ontmoedigd en vermoeid met bommen uit de lucht? Hoe hysterisch werden ze, hoe beestachtig of nog erger?

Laat ik beginnen met het verslag van een Canadese psychiater. arts voor patiënten met geestelijke problemen

In oktober 1940 reed dr. John MacCurdy door Zuidoost-Londen. Hij bezocht een arme buurt die zwaar was getroffen door de bombardementen, met om de honderd meter een krater of ruïne. Als mensen ergens in paniek moesten zijn, was het hier. Dit trof de psychiater aan, kort nadat het luchtalarm was afgegaan:

Kleine jongens bleven spelen op de stoep, klanten bleven afdingen, een politieman regelde het verkeer in majestueuze koninklijke saaiheid en fietsers trotseerden de dood en de verkeersregels. Niemand, voor zover ik kon zien, keek naar de lucht.

Wie leest over de maanden van de Blitz, stuit op de ene na de andere beschrijving van een wonderlijke kalmte die neerdaalde over Londen. Een Amerikaanse journalist interviewde een Brits echtpaar in hun keuken. Terwijl de ramen trilden, genoten ze rustig van hun thee. Waren ze niet bang, vroeg de journalist. ‘O nee. En als we dat waren, wat zouden we daaraan hebben?’

Alles wees erop dat Hitler geen rekening had gehouden met het typisch Britse karakter. De stiff upper lip. […]  De Britten ondergingen de bommen van de Luftwaffe als de vertragingen van de trein: irritant, maar er viel mee te leven. De treinen reden overigens gewoon door tijdens de Blitz en de schade aan de economie stelde ook niet veel voor. In april 1941 werd de Britse oorlogsproductie harder geraakt door Tweede Paasdag, toen iedereen vrij had, dan door de Blitz. Na een paar weken werd over de Duitse bommen gepraat als over het weer. ‘Het was erg blitzy vandaag, vond je niet?’ Een Amerikaanse schrijver noteerde dat ‘de Engelsen sneller verveeld zijn dan wie ook’ en vrijwel niemand nog dekking zocht.

En die mentale ravage? puinhoop Die miljoenen getraumatiseerde slachtoffers slachtoffers met een geestelijk probleem waar de experts voor hadden gewaarschuwd? Nergens te bekennen. Natuurlijk was er veel verdriet en woede. Natuurlijk werd er diep gerouwd om de geliefden die waren omgekomen. Maar de psychiatrische noodhospitalen bleven leeg. Sterker nog, de mentale gezondheid van veel Britten ging erop vooruit. Het alcoholmisbruik nam af. Er pleegden minder mensen suïcide zelfmoord dan in vredestijd. Na de oorlog verlangden veel Britten zelfs terug naar de Blitz, toen iedereen elkaar hielp en het niet uitmaakte of je links of rechts, arm of rijk was. ‘De Britse samenleving werd in veel opzichten sterker van de Blitz’, zou een Britse historicus later schrijven. ‘Hitler was ontgoocheld.' zwaar teleurgesteld

[Bron: proloog van Rutger Bregman De meeste mensen deugen. Een nieuwe geschiedenis van de mens. Uitgever: De Correspondent, 2019, fragment geciteerd via Historiek.net].

Je hebt een tekst beluisterd en een tekst gelezen. Schrijf nu kort op, of bespreek met een medeleerling en maak samen aantekeningen van dat gesprek:

  • wat vond je ervan?
  • wat was er nieuw voor je, wat begreep je misschien nog niet zo goed?
  • wat heb je ervan geleerd?

Feedback

Staaltjes_respons