We kijken eerst naar wat woorden en zinnen die voor begrip van deze tekst belangrijk zijn.

1. Wat betekent: “Het zinnetje is voor honderdeneen uitleg vatbaar”?

2. Wat betekent ‘suggestie’ in: “Maar de suggestie die er uit spreekt is zó brisant,schokkend dat iedereen zweert geen idee te hebben waar het zinnetje vandaan komt.”?

3. Wat betekent het woord ‘elders’ volgens jou? Omschrijf dat zelf, en zoek dan in het woordenboek Van Dale op of je omschrijving klopt.

4. En wat betekent ‘functie’ volgens jou? Omschrijf dat zelf, en zoek dan in het woordenboek Van Dale op of je omschrijving klopt.

Nu weet je wat het Algemeen Dagblad schreef over  het zinnetje, en waarom politici het zo schokkend vonden. We gaan nu kijken hoe jij het zinnetje leest.

6. Lees het zinnetje waar het over gaat nog eens goed: “Positie Omtzigt, functie elders.”
   • Op hoeveel manieren kan dat volgens jou gelezen worden, en waarom? Bedenk daarbij bijvoorbeeld of het verschil had gemaakt als er gestaan had: “Positie Omtzigt: functie elders.” Dus met een dubbele punt.
   • Overleg met je medeleerlingen, wat lezen zij in dat zinnetje?

Nu je weet hoe jij het zinnetje leest, en hoe het ook gelezen kan worden door anderen. We gaan kijken naar twee politici die in het zinnetje niet hetzelfde lazen. Hoe kwam dat?

7. Verplaats je nu in Omtzigt, en lees het zinnetje nog eens. Bedenk daarbij wat het Algemeen Dagblad over hem schrijft. Hoe zou je het zinnetje lezen als je Omtzigt was, en waarom?

8. Er werd door de Tweede Kamer een debat georganiseerd over de betekenis van het zinnetje.
   • VVD-leider Mark Rutte zei in dat debat dat hij in dat zinnetje gelezen had: “Je moet wat met Omtzigt, minister maken”.
   • CDA-leider Wopke Hoekstra, partijgenoot van Pieter Omtzigt, zei in dat debat dat hij in het zinnetje had gelezen: “dat Omtzigt mogelijk naar elders weggepromoveerdovergeplaatst zou worden”.

   Heeft het woord ‘functie’ voor Rutte en Hoekstra dezelfde betekenis?

9. Waarom gaven Rutte en Hoekstra volgens jou wel of niet dezelfde betekenis aan het zinnetje? Bedenk daarbij:
   • Omtzigt is een partijgenoot van de CDA-er Hoekstra, en VVD-leider Rutte is van een andere partij. Hoekstra en Rutte horen dus niet tot dezelfde groep/partij;
   • Het Algemeen Dagblad schrijft dat Omtzigt zowel binnen als buiten zijn partij als een lastige man wordt gezien;
   • Hoekstra en Rutte zijn allebei politicus, praten veel met elkaar en spreken dus de taal van dezelfde groep (namelijk van politici).

10. Bekijk tekst 2. Ook deze dichtregel kun je op veel manieren lezen, en dat komt door hoe je dat ‘elders’ kunt begrijpen. Je kunt de regels lezen als:
    • ‘het is nergens zoals het hier is’
    • ‘er is nergens iets anders, want ik neem altijd mezelf mee’
    • ‘er is geen ergens waar het anders is dan hier, alles is overal hetzelfde’

    Hebben deze dichtregels nog effect op hoe jij deze aantekening leest: ‘Positie Omtzigt, functie elders’? En waarom wel/niet?

11. Kijk nog eens naar wat je opschreef bij ‘Reageren’. Kijk je nu hetzelfde tegen de tekst aan, heb je er inmiddels andere kennis uitgehaald?

Meer doen?

11. Het woord ‘elders’ is nu niet meer zo populair, kun je zien aan de nGram viewer van de Digitale Bibliotheek Nederlandse Letteren waarmee je kunt zien hoe vaak bepaalde woorden in Nederlandstalige teksten werden en worden gebruikt. Als je kijkt naar teksten waarin het woord ‘elders’ veel gebruikt werd toen het in het Nederlands populair werd, zie je dat het vooral prozateksten geweest zijn. De groene lijn hieronder geeft in de nGram viewer de prozateksten aan. Die lijn ligt boven de oranje lijn (het gemiddelde van het gebruik van het woord ‘elders’ in alle teksten, bron: DBNL nGram viewer).
    We geven hier twee citaten uit prozateksten uit die periode. Probeer aan de hand daarvan vast te stellen wat ‘elders’ in die tijd betekende. Omschrijf voor beide citaten zo precies mogelijk wat ‘elders’ in dat citaat betekent. Wat kun je zeggen over de betekenis van ‘elders’ als je naar deze citaten kijkt. Hoe ‘anders’ is iets wat in die periode ‘elders’ genoemd wordt, hoeveel afstand is er tussen hier en elders in deze citaten?
    • Cornelis Bontekoe en Steven Blankaart, Gebruik en Mis-bruik van de Thee, Mitsgaders een Verhandelinge wegens de Deugden en Kragten van de Tabak. Hier nevens een Verhandelinge van de Coffee, Met des zelfs krachten in gezonde, en ongezonde. Pieter Hagen en Jan ten Hoorn, Den Haag en Amsterdam 1686, 103:“d’ OOrzaak, die my het meest aangedreeven heeft om een korte verhandeling van het alleruitsteekendste kruid Tabak te schryven (daar ik ook elders noch gewag af gemaakt heb) is dat, hoewel ‘er veele van de Kruiden hebben geschreeven, ‘er zeer weinig zijn, behalven Nicolaus Monardes, een Spaansch Geneesmeester (die een byzondere historie opgesteld heeft wegens de Planten en Kruiden, welke uit de Nieuwe Wereld aan ons zijn gebracht) die de verscheidene en uitmuntende gaaven van dit edele kruid na waarde uitgelegt, en verklaard hebben, mitsgaders des zelfs verwonderlijk gebruik in de Geneeskonst.”
    • Willem van Swaanenburg, De herboore oudheit, of Europa in ’t nieuw. Adam Lobé, Amsterdam 1725, 255.“Dit zyn de lauwerieren (lauwerkrans, eer) , die men hier uitdeelt onder de Digters, en die wel de voornaamste oorzaaken schynen, dat de konsten verlooren gaan, die elders staan te bloeijen, als de fynste geesten in Holland uitgeroeit zynde, door de onuitsprekelyke botheit der schoolpedanten, in andere gewesten staan wortelen te schieten.”

12. In Proef 13 over Gekleurde taal, kun je meer te weten komen over de manier waarop groepen mensen aan hun taalgebruik laten zien dat ze bij een groep horen.

Meer lezen?

7. 13. Het zinnetje houdt iedereen in de weken erna nog steeds bezig, kun je lezen op de NOS site.
   14. In de Leesclub 4 over Marjolijn van Heemstra’s En wij noemen hem vind je vragen bij een roman waarin je die goed laat zien hoe personages in die roman op totaal verschillende manier naar dezelfde gebeurtenis kunnen kijken.