Spelregels

In deze leesclub discussieer je met een groepje van 4 tot 6 lezers over Palamedes oft Vermoorde onnooselheyd van Joost van den Vondel. Je doet dat aan de hand van kaartjes met vragen over de tekst. De leesclub begint met een korte inleiding, die een van de spelers voorleest. Daarna volgen 4 rondes:

  1. Ronde 1 bestaat uit 5 quizvragen over de tekst. Een van de spelers leest de vragen voor en alle spelers (inclusief voorlezer) schrijven hun antwoorden op een blaadje. Na het omdraaien van de laatste vraag verschijnen de juiste antwoorden in beeld. Daarna berekent iedereen zijn score.
  2. Ronde 2 is een algemeen vragenrondje over de tekst: de spelers benoemen om de beurt wat ze onduidelijk vonden en proberen samen een antwoord te vinden. Als de grootste onduidelijkheden opgelost zijn, begint ronde 3.
  3. Degene met de meeste goede antwoorden op de quizvragen mag als eerste een kaartje van de discussievragen omdraaien van een stapel naar keuze. Hij of zij geeft antwoord op de vraag, waarna de rest mag reageren. Vervolgens kiezen de overige spelers om de beurt een kaartje van een van beide stapels. Als een discussievraag herhaalt wat eerder in het gesprek al aan bod gekomen is, mag de speler die aan de beurt is een volgende kaart omdraaien. Dit gaat zo door totdat alle kaartjes omgedraaid zijn.
  4. Aan het einde van de discussie komen de spelers samen tot een oordeel over de tekst. In ronde 4 geven ze een oordeel uitgedrukt in sterren en motiveren zij hun keuze.

Inleiding

Palamedes oft Vermoorde onnooselheyd (1625) van Joost van den Vondel vertelt het verhaal van de Griekse held Palamedes die tijdens de Trojaanse oorlog beschuldigd wordt van hoogverraad. Zijn aartsrivaal Odysseus fabriceert belastend bewijsmateriaal dat Palamedes verdacht maakt als handlanger van de Trojaanse koning Priamus. De Griekse krijgsraad is verdeeld over de schuldvraag, maar voor de Griekse koning Agamemnon is er geen twijfel mogelijk. Palamedes moet hangen.

Voor Vondels tijdgenoten lag de sleutel tot deze toneeltekst voor het oprapen. Palamedes vertegenwoordigde landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt, die in 1619 ter dood veroordeeld was door prins Maurits van Oranje. Met deze tekst mengde Vondel zich in een van de meest ontvlambare kwesties uit de zeventiende eeuw: de machtsverhouding tussen de Staten van Holland en de stadhouder. In deze leesclub bespreken jullie hoe hij dat precies doet. Jullie lezen Palamedes als een voorbeeld van een van de politieke functies van het theater tijdens de zeventiende eeuw.

Vragenrondje

Wat vond je onduidelijk in Palamedes, wat begreep je niet zo goed? Formuleer om de beurt een vraag over de tekst en probeer samen tot een antwoord te komen.

Discussie



Feest der herkenning?

Kaart 1/7 - Feest der herkenning?

Palamedes wordt veroordeeld omdat er een brief is vervalst. Is wat er hier gebeurt een vroege vorm van nepnieuws?

Kaart 2/7 - Feest der herkenning?

In het derde bedrijf overweegt Palamedes om te vluchten omdat hij niet vertrouwt op een goede afloop. Waarom denk je dat Vondel ervoor heeft gekozen om Palamedes niet te laten vluchten, waar associeer jij vluchten mee?

Kaart 3/7 - Feest der herkenning?

In het treurspel Baeto van P.C. Hooft was de Baeto-figuur te spiegelen aan het bijbelpersonage Mozes. Aan welk bekend bijbelpersonage valt de Palamedes-figuur te spiegelen?

Kaart 4/7 - Feest der herkenning?

In onze rechtstaat van vandaag de dag is een proces als dat van Palamedes ondenkbaar. Op welke manieren was het proces van Palamedes (volgens hedendaagse normen en waarden) onrechtvaardig?

Kaart 5/7 - Feest der herkenning?

In Palamedes ontstaat een tweedeling van het volk doordat Odysseus Agamemnon met een list ervan overtuigt dat Palamedes verraad heeft gepleegd. Zo’n tweedeling op basis van onwaarheden zien we zowel in hedendaagse als in vroegere maatschappijen terug. Kan je hiervan een voorbeeld noemen?

Kaart 6/7 - Feest der herkenning?

Zijn er in de hedendaagse literatuur ook teksten die net als Vondel (als een sleutelroman) een vergelijking maken met hedendaagse gebeurtenissen? Zo ja, welke kan jij bedenken?

Kaart 7/7 - Feest der herkenning?

Probeer in te schatten hoe Palamedes werd ontvangen toen het werk voor het eerst verscheen. Zou het toneelstuk invloed hebben gehad op hoe mensen naar de verhalen en mythologie over Odysseus keken?

Feest der herkenning?

Dit was het laatste kaartje!



Stof tot nadenken?

Kaart 1/8 - Stof tot nadenken?

Al vanaf het begin is voor het publiek duidelijk dat Vondel door middel van de tragedie kritiek uit op de terechtstelling van Oldenbarnevelt. Als Palamedes Oldenbarnevelt representeert, welke eigenschappen kent Vondel dan aan hem toe?

Kaart 2/8 - Stof tot nadenken?

In zijn Palamedes noemt Vondel nooit letterlijk de relatie tussen Palamedes en Oldenbarnevelt, maar tussen de verzen door wordt die relatie voldoende duidelijk. Kun je een aantal tekstpassages of scènes noemen die op deze relatie doelen?

Kaart 3/8 - Stof tot nadenken?

Er zijn twee rollen in Palamedes waarin je de rol van Maurits van Oranje zou kunnen herkennen: zowel die van Odysseus als die van Agamemnon. Leg dit uit.

Kaart 4/8 - Stof tot nadenken?

In het verhaal komen voor- en tegenstanders van Palamedes aan het woord. Een van de personages is Nestor. A) Zou je de persoon van Nestor in een paar steekwoorden kunnen beschrijven? B) Wat zijn de belangrijkste argumenten in zijn betoog?

Kaart 5/8 - Stof tot nadenken?

Is er volgens jou in Palamedes sprake van agnitio en/of peripetie? Zo ja, benoem deze. Op welk(e) momenten doen ze zich voor en welk(e) personage(s) is/zijn erbij betrokken?

Kaart 6/8 - Stof tot nadenken?

In de eerste handel vindt er een woordenwisseling plaats tussen de Euboeërs (aanhangers van Palamedes) en de Ithakoisen (aanhangers van Odysseus). Welke associaties zou het zeventiende-eeuwse publiek hebben bij deze discussie? En aan welke kant zou Vondel staan?

Kaart 7/8 - Stof tot nadenken?

Aan het eind van het stuk zien we dat het niet goed afloopt met de vijanden van Palamedes. Hoe denk je dat Vondel zou willen dat deze boodschap wordt opgevat door het Hollandse publiek? Als een oproep tot actie, als een vooruitzicht op een betere toekomst, of nog anders?

Kaart 8/8 - Stof tot nadenken?

In Palamedes is de Griekse vorst Agamemnon niet de enige schuldige aan de dood van Palamedes. Ulysses zet Agamemnon aan tot het ondernemen van actie, wat uiteindelijk leidt tot het schijnproces en de dood van Palamedes. Wat zegt dit volgens jou over de veroordeling van Van Oldenbarnevelt door Maurits? Denk je dat Vondel vond dat Maurits niet de enige schuldige was? Motiveer je antwoord.

Stof tot nadenken?

Dit was het laatste kaartje!