Spelregels
In deze leesclub discussieer je met een groepje van 4 tot 6 lezers over Blokken van F. Bordewijk & Viktor Hachmang. Je doet dat aan de hand van kaartjes met vragen over de tekst. De leesclub begint met een korte inleiding, die een van de spelers voorleest. Daarna verdeelt de groep zich in specialisten in vier verschillende perspectieven op de beeldroman. Als de groep groter is dan vier spelers, wordt er voor een of meer perspectieven meer dan één specialist toegewezen. Elke specialist leest de informatie in het uitklapmenu van zijn perspectief en doet de opdrachten die daarin beschreven zijn. Dan volgen 4 rondes:
- Ronde 1 bestaat uit 5 quizvragen over de beeldroman. Een van de spelers leest de vragen voor en alle spelers (inclusief voorlezer) schrijven hun antwoorden op een blaadje. Na het omdraaien van de laatste vraag verschijnen de juiste antwoorden in beeld. Daarna berekent iedereen zijn score.
- Ronde 2 is een algemeen vragenrondje over de beeldroman: de spelers benoemen om de beurt wat ze onduidelijk vonden en proberen samen een antwoord te vinden. Als de grootste onduidelijkheden opgelost zijn, begint ronde 3.
- Degene met de meeste goede antwoorden op de quizvragen mag als eerste een kaartje van de discussievragen omdraaien van een stapel naar keuze. Hij of zij geeft antwoord op de vraag, waarna de rest mag reageren. Bij elke vraag staat een verdiepende 'Vraag voor de specialist'. Degene die aan de beurt is, leest aan het einde van zijn beurt deze vraag voor. De specialist in kwestie (1, 2, 3 of 4) reageert vanuit zijn perspectief op de vraag, waarna opnieuw de rest mag reageren. Vervolgens kiezen de overige spelers om de beurt een kaartje van een van beide stapels. Als een discussievraag herhaalt wat eerder in het gesprek al aan bod gekomen is, mag de speler die aan de beurt is een volgende kaart omdraaien. Dit gaat zo door totdat alle kaartjes omgedraaid zijn.
- Aan het einde van de discussie komen de spelers samen tot een oordeel over de beeldroman. In ronde 4 geven ze een oordeel uitgedrukt in sterren en motiveren zij hun keuze. Daarnaast schrijven alle spelers afzonderlijk een recensie op basis van de discussie die ze in de leesclub hebben gevoerd.
Inleiding
‘Het volksbureau werkte thans een systeem uit de mens zijn laatste persoonlijkheid, naam en toenaam, te ontnemen, en deze te vervangen door drie letters en een getal. Hij werd aldus een genummerde steen in een collectief blok.’ (p.28)
De klassieke roman Blokken van Ferdinand Bordewijk uit 1931 is door Viktor Hachmang in 2018 tot beeldroman gevormd. De tekst van Bordewijk is in de beeldroman hetzelfde gebleven, en vormt nu één geheel met de illustraties van Hachmang. Het boek beschrijft hoe het leven er in de Staat aan toe gaat. De mensen wonen in woonblokken en werken in werkkwadraten. Ze hebben geen vrije weekenden, maar iedere vijfde dag is een rustdag vol met activiteiten als marcheren, het zingen van Staatsliederen, de Staatsvlag zwaaien, Staatssporten en Staatsmuziek beluisteren. Ze hebben geen eigen kleding, geld of voedsel – alles is van de Staat. Iedereen ziet er hetzelfde uit, maar toch komen er geregeld verzetsgroepen op. Is dit een ideale samenleving, of lijkt het systeem je doodeng?
In deze leesclub discussier je met elkaar over de vraag of je in deze wereld zou willen leven, over hoe de tekst en het beeld elkaar afwisselen, en wat de hedendaagse waarde is van dit verhaal.
Beluister hier een interview met de illustrator van de beeldroman, Viktor Hachmang. Luister van minuut 0.27 t/m 6.30 en ook 7.20 t/m 10.32. Maak aantekeningen en gebruik die in de discussie bij de specialistenvragen die aan jou gericht worden.
Bekijk de trailer van de film Divergent (2014). Deze film is gebaseerd op de roman Divergent van Veronica Roth (2011). De beeldroman en de film lijken op elkaar omdat ze allebei over de toekomst gaan, maar ze benaderen die elk op een andere wijze. Daarbij speelt mee dat de verhalen in een ander medium verteld worden. Maak aantekeningen en gebruik die in de discussie bij de specialistenvragen die aan jou gericht worden.
Lees het artikel ‘Hoe actueel is Marx eigenlijk nog‘ van Bob Bouhuijs (2018, 17 april). Maak aantekeningen en gebruik die in de discussie bij de specialistenvragen die aan jou gericht worden.
Lees de tekst onder de kopjes ‘Thema’ en ‘Concept van Huxley’ op de Wikipediapagina over Brave New World. In 1932, een jaar na Blokken, werd deze inmiddels wereldberoemde Engelstalige roman van Aldous Huxley uitgebracht. De romans lijken op elkaar omdat ze allebei over de toekomst gaan, maar ze benaderen die elk op een andere wijze. Grofweg gesteld is Blokken een dictatoriale communistische, en Brave New World een hyperkapitalistische staat. In Brave New World worden kinderen niet meer geboren, maar gekweekt tot een bepaald niveau; Alfa, Beta, Gamma, Delta, en Epsilons. De laagste klassen krijgen een liefde voor de natuur in hun genen geprogrammeerd. Maak aantekeningen en gebruik die in de discussie bij de specialistenvragen die aan jou gericht worden.
Ronde 1: Quiz
Quizvraag
1. Wat is groep-A?
- De bestuurders van de Staat
- De verzetsgroep tegen de Staat
- De naam voor een trein van pantserauto’s van de Staat
2. Wat is volgens de Staat de beste vorm van vervoer in de stad?
3. Waar gaat de lezing van de gevangene over?
4. Waarom organiseert de Staat een wapenschouwing?
- Om aan het buitenland haar macht te tonen
- Om een binnenlandse feestdag te vieren
- Om handel met het buitenland te stimuleren
5. Wat is de enige plek waar de Raadsleden van de Staat mogen zitten?
- De volkshal
- Het luchtschip 4
- De rechtszaal
Antwoorden
- Antwoord 2: De verzetsgroep tegen de Staat
- Lopen
- Over de bol, in tegenstelling tot de kubus
- Antwoord 1: Om aan het buitenland haar macht te tonen
- Antwoord 3: De rechtszaal
Ronde 2: Vragenrondje
Wat begreep je niet zo goed tijdens het lezen van Blokken? Formuleer een vraag over de tekst en probeer samen tot een antwoord te komen.
Ronde 3: Discussie
Feest der herkenning?
Kaart 1/8 - Feest der herkenning?
‘Al wat men voortbracht was eigendom van den staat, hetzij een kind, een werk van lichaamsarbeid of een voortbrengsel van de geest’ (p. 28). Doet het Staatsysteem je denken aan werkelijk bestaande staatsvormen in de wereldgeschiedenis?
Kaart 2/8 - Feest der herkenning?
Hoe verschilt deze beeldroman volgens jou van een stripverhaal?
Kaart 3/8 - Feest der herkenning?
Versterken de beelden naar jouw idee de tekst? Zou je de tekst ook snappen zonder de beelden, of juist alleen de beelden zonder de tekst?
Kaart 4/8 - Feest der herkenning?
Wat vind je van de keuze om de roman Blokken uit 1931 in 2018 tot beeldroman te maken?
Kaart 5/8 - Feest der herkenning?
Het verhaal wordt verteld zonder hoofdpersonen. Ken je andere verhalen die ook deze vorm hebben? Waarom is hiervoor gekozen denk je?
Kaart 6/8 - Feest der herkenning?
Toen de tekst in 1931 werd geschreven voor de roman Blokken, ging het over de toekomst. Heb jij nu nog steeds het idee dat het verhaal over de toekomst gaat?
Kaart 7/8 - Feest der herkenning?
Wat vind je van de manier waarop tegenstanders van het regime in het verhaal worden weergegeven?
Kaart 8/8 - Feest der herkenning?
Wat is volgens jou de boodschap die de auteur en illustrator willen overbrengen? Verwoord die in één zin.
Feest der herkenning?
Dit was het laatste kaartje!
Stof tot nadenken?
Kaart 1/8 - Stof tot nadenken?
Hoe sluit het kleurgebruik in de beelden aan op de inrichting van de Staat? Focus eerst op de kleding van de mensen.
Kaart 2/8 - Stof tot nadenken?
Hoe verhouden de gemeenschap van de Staat en het individu zich tot elkaar in de beeldroman? Kun je daarvan voorbeelden geven?
Kaart 3/8 - Stof tot nadenken?
Hoe wordt er in beeld en tekst omgegaan met de gelijkheid van mannen en vrouwen?
Kaart 4/8 - Stof tot nadenken?
Hoe interpreteer jij het open einde? Denk ook aan de ondertitel van de beeldroman: ‘de mislukking van een heilstaat’.
Kaart 5/8 - Stof tot nadenken?
Is er volgens jou sprake van eigen vrijetijdsbesteding voor de Staatsinwoners? Waaruit blijkt dat?
Kaart 6/8 - Stof tot nadenken?
Hoe stelt de Staat zich op tegenover het buitenland? Wat is volgens jou de verklaring van die opstelling?
Kaart 7/8 - Stof tot nadenken?
Herlees het stukje waarin het ‘demografisch instituut’ wordt beschreven (op pagina 14 bij het vlaggenzwaaien). Wat denk je dat de functie van dit instituut is? Waarom denk je dat de mensen als robotachtigen worden weergegeven? Kijk goed naar beeld én tekst.
Kaart 8/8 - Stof tot nadenken?
Kun je in de tekst en het beeld twee voorbeelden ontdekken van de tegenstelling van vierkant/kubus tegenover rond/cirkel? Kijk vooral naar het hoofdstuk van de lezing en houd de titel van de beeldroman in je achterhoofd.
Stof tot nadenken?
Dit was het laatste kaartje!
Ronde 4: Oordeel
Je hebt met elkaar goed nagedacht over Blokken en nu kun je je eigen oordeel in context plaatsen. Kies één van de perspectieven waar je kennis mee hebt gemaakt: het makersperspectief, het multimedia-perspectief, het maatschappelijk perspectief of het literatuurhistorisch perspectief. Begin je recensie dus met een vergelijking van Blokken met het interview met de illustrator, de filmtrailer van Divergent, het artikel over de populariteit van Marx of de roman Brave New World.
Lees hier een voorbeeldrecensie uit de Volkskrant. Deze recensent heeft zijn tekst als volgt opgebouwd: hij begint met een vergelijking van Blokken met de film Blade Runner (1982) en de roman Brave New World (1932). Hierbij heeft hij gebruik gemaakt van een multimediaal en literatuurhistorisch perspectief. Daarna gebruikt hij drie alinea’s om voor hem opvallende vormelijke en inhoudelijke aspecten te bespreken. Bespreek in je eigen recensie bijvoorbeeld één of meerdere discussievragen van Stof tot nadenken? in het middenstuk. In de laatste drie alinea’s geeft de recensent zijn eigen mening. Gebruik hiervoor in je eigen recensie één of meerdere discussievragen van Feest der herkenning? als basis. Je recensie moet minimaal 500 woorden lang zijn.
- Inleiding: kies één perspectief: makersperspectief, multimedia-perspectief, maatschappelijk perspectief of het literatuurhistorisch perspectief.
- Middenstuk: bespreek discussievragen van Stof tot nadenken? over de inhoud en vorm van de beeldroman.
- Slot: geef je eigen mening aan de hand van de discussievragen van Feest der herkenning?.