Spelregels
In deze leesclub discussieer je met een groepje van 4 tot 6 lezers over Baeto of Oorsprong der Hollanderen van P.C. Hooft. Je doet dat aan de hand van kaartjes met vragen over de tekst. De leesclub begint met een korte inleiding, die een van de spelers voorleest. Daarna volgen 4 rondes:
- Ronde 1 bestaat uit 5 quizvragen over de tekst. Een van de spelers leest de vragen voor en alle spelers (inclusief voorlezer) schrijven hun antwoorden op een blaadje. Na het omdraaien van de laatste vraag verschijnen de juiste antwoorden in beeld. Daarna berekent iedereen zijn score.
- Ronde 2 is een algemeen vragenrondje over de tekst: de spelers benoemen om de beurt wat ze onduidelijk vonden en proberen samen een antwoord te vinden. Als de grootste onduidelijkheden opgelost zijn, begint ronde 3.
- Degene met de meeste goede antwoorden op de quizvragen mag als eerste een kaartje van de discussievragen omdraaien van een stapel naar keuze. Hij of zij geeft antwoord op de vraag, waarna de rest mag reageren. Vervolgens kiezen de overige spelers om de beurt een kaartje van een van beide stapels. Als een discussievraag herhaalt wat eerder in het gesprek al aan bod gekomen is, mag de speler die aan de beurt is een volgende kaart omdraaien. Dit gaat zo door totdat alle kaartjes omgedraaid zijn.
- Aan het einde van de discussie komen de spelers samen tot een oordeel over de tekst. In ronde 4 geven ze een oordeel uitgedrukt in sterren en motiveren zij hun keuze.
Inleiding
Het toneelstuk Baeto, of oorsprong der Hollanderen (1617) van Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647) is een politiek drama over de mythische oertijd van de Nederlandse Republiek. Het vertelt het verhaal van Baeto en zijn uitverkoren missie om een nieuw volk te gaan stichten in de drassige grond tussen Maas en Waal. Als Baeto en zijn vrouw Rycheldin het slachtoffer worden van een complot door Baeto’s stiefmoeder Penta, ziet Baeto geen andere optie dan het rijk der Catten (het tegenwoordige Hessen in Duitsland) te verlaten. Hoofts tragedie is een hervertelling van de Bataafse mythe: de invented tradition over de Hollandse afstamming van de dappere Batavieren en hun opstand tegen de Romeinen rond het begin van de jaartelling. In deze leesclub bestudeer je Baeto als een oorsprongsverhaal over Nederland en als een bijdrage aan de zeventiende-eeuwse discussie over nationale zelfbeelden.
Vragenrondje
Wat vond je onduidelijk in Baeto, wat begreep je niet zo goed? Formuleer om de beurt een vraag over de tekst en probeer samen tot een antwoord te komen.
Discussie
Feest der herkenning?
Kaart 1/7 - Feest der herkenning?
Penta speelt de bekende stiefmoeder-rol die we kennen uit sprookjes en Disney-films. Wat zijn de kenmerken van dit archetype van de stiefmoeder volgens jou precies?
Kaart 2/7 - Feest der herkenning?
Wat maakt de rol van stiefmoeder zo aantrekkelijk volgens jou in sprookjes of verhalen?
Kaart 3/7 - Feest der herkenning?
De rei aan het einde van het eerste bedrijf toont dat de verwachtingen van stiefmoeders niet al te hoog waren in Hoofts tijd: ‘Maar wie zich kwijt in stiefmoers staat / en niemand onvernoegd en laat, / met enen zet zij opwaarts streeft / tot lof die weinig weerga’s heeft.’ (r. 373-376) Hoe verklaar je deze reputatie?
Kaart 4/7 - Feest der herkenning?
Baeto ontvlucht het land der Catten om met zijn gevolg in Holland een nieuw land te stichten. Zie je in die heilige taak nog overeenkomsten of verschillen met vergelijkbare personages uit de Klassieke of Bijbelse traditie?
Kaart 5/7 - Feest der herkenning?
Waarom biedt de Aeneas zo’n aantrekkelijk verhaalmodel voor Hooft, denk je?
Kaart 6/7 - Feest der herkenning?
In het vijfde bedrijf schetst Rycheldin in een droom het land dat Baeto zal aantreffen: ‘een leeggelaten plek bewaren, / die Maas, en Rijn, en Oceaan / omheinen met hun fiere baren’. Welke betekenissen en associaties wekt de omschrijving van dit landschap bij jou op?
Kaart 7/7 - Feest der herkenning?
Het gebied waar Baeto naartoe trok was in die tijd natuurlijk nog één groot moeras. Speelt het Hollandse landschap vandaag de dag nog een rol in het Nederlandse zelfbeeld, en zo ja, welke?
Feest der herkenning?
Dit was het laatste kaartje!
Stof tot nadenken?
Kaart 1/8 - Stof tot nadenken?
Penta wordt gepresenteerd als een boze stiefmoeder die met list en tovenarij haar stiefzoon Baeto en diens vrouw uit de weg wil ruimen. Als Baeto haar tegenpool is (volgens de Senecaanse statische karakteruitbeelding), wat zegt die karakterschets dan over hem?
Kaart 2/8 - Stof tot nadenken?
In het tweede bedrijf waarschuwt de priesteres Zegemond voor het politieke risico op een burgeroorlog bij religieuze twist (r. 423-427). Die waarschuwing was ook gericht aan Hoofts publiek. Leg dat uit.
Kaart 3/8 - Stof tot nadenken?
Op welk moment vindt de agnitio – het inzicht in het eigen lot – plaats bij Baeto?
Kaart 4/8 - Stof tot nadenken?
Baeto’s keuze om niet tegen zijn vader ten strijde te trekken wordt gepresenteerd als een nobele beslissing. Zijn vermijding van de confrontatie lijkt typerend voor het onvermogen om te handelen dat Baeto’s rol in het algemeen kenmerkt. Kun je dat uitleggen?
Kaart 5/8 - Stof tot nadenken?
In het vierde bedrijf motiveert Zegemond haar steun voor Baeto vanuit religieuze redenen: ‘zo zoeken wij een plaats, waar ons word’ toegeleid / de godsdienst ga te slaan in zijne zuiverheid’. Wat zegt deze passage over de functie die Hooft toeschreef aan religie in het Hollandse oorsprongsverhaal?
Kaart 6/8 - Stof tot nadenken?
Zodra Baeto en zijn gevolg de grens oversteken, aanvaardt hij formeel het gezag over de toekomstige Hollanders. Hij gebruikt daarbij de woorden ‘Ik heb de macht niet om te weigren ’t geen gij wilt’. Wat zegt Hooft hiermee over de positie van de stadhouder in de Republiek?
Kaart 7/8 - Stof tot nadenken?
We weten niet precies waarom Hooft ervoor gekozen heeft om de opvoering van zijn Baeto uit te stellen tot na de dood van stadhouder Maurits van Oranje in 1625. Heb jij een verklaring waarom Hooft het eerder niet aandurfde?
Kaart 8/8 - Stof tot nadenken?
Welke deugden schrijft Hooft toe aan het volk van de Hollanders met deze tragedie?
Stof tot nadenken?
Dit was het laatste kaartje!